In 1992 kocht ik een dure fiets, een Kettler, met zomaar eventjes zeven versnellingen. Ik gebruikte hem vaak en met veel plezier. Maar kort na de eeuwwisseling had ik daar geen zin meer in. Ik weet niet waarom.

Ik stalde de fiets in de loods waar ik ook een plek voor mijn auto huurde. Die loods werd door veel mensen gebruikt. Op een bepaald moment merkte ik dat de Kettler verdwenen was.

Mijn ouders waren toen pas gestorven, zodat ik heel andere dingen aan mijn hoofd had. En ik vreesde een reprimande van mijn vrouw. Daarom deed ik er het zwijgen aan toe.

Tot mijn fiets, twee weken later, opnieuw verscheen. Gepoetst, met nieuwe banden en een indrukwekkend nieuw slot. Geheel en al in zijn oude glorie hersteld.

Dieven zijn vaak niet de slimste mensen, maar toch – een Kettler jatten en die twee weken later ongeveer op dezelfde plaats parkeren…

Naïeve zielen zouden er misschien van uitgegaan zijn, dat een weldoener mij had uitgekozen voor zijn goede bedoelingen – maar waarom zat er dan geen sleuteltje in mijn brievenbus, nietwaar?

Ik hees mijn fiets dan maar op mijn schouder en droeg hem naar mijn huis, waar hij in de veranda kwam te staan.

Aan de loodgieter, die een paar dagen later binnenstapte voor een herstelling, deed ik het verhaal. En ik vroeg hem op het nieuwe slot door te knippen.

Dat kostte hem minder dan een minuut werk en ik kon weer fietsen. Maar daar had ik nog altijd geen zin in en weldra zakte de Kettler door zijn nieuwe dievenbanden.

Maar vijftien jaar later – een paar weken geleden, dus – was ik bij mijn goede vriendin in Kortrijk – zelfs de bezitster van een opvouwbare Brompton – en die wou fietsen.

Ik zei “ja” en voor ik het wist reed ik naast haar op een tamelijk gammele damesfiets (haar vorige) langs de Leie.

Daar is het mooi en rustig en de zon scheen zonder dat het bloedheet was. Daar, in het verre West-Vlaanderen, kreeg ik voorwaar terug zin in fietsen.

Enkele dagen later bracht ik mijn ouwe Kettler naar de Turkse fietsenmaker die twee straten van bij mij thuis zijn atelier heeft. Ik had het rijwiel fiets wel eerst wat afgestoft.

Ik vreesde dat de brave man mij de deur zou wijzen, maar zijn verdict luidde dat ik de fiets op donderdag kon komen halen. Sindsdien ben ik er niet meer af te slaan.

Een fiets is een praktisch, betrouwbaar en goedkoop vervoermiddel. En klimaatneutraal. Ik ben zelfs al met de fiets op de overzetboot naar de Plage gereden om daar mosselen te eten. “In Vlaanderen Vlaams en op Sint-Anneke mosselen”, zoals ze vroeger zeiden.

Je ziet ze tegenwoordig steeds vaker: jonge vrouwen die in trendy koffiebars zitten te schrijven. Niet op een laptop, maar met een balpen en in een cahier. Houden ze een dagboek bij, werken ze aan hun debuutroman of aan het kladje van een liefdesbrief?

Soms heb ik zelf een inval of een idee die ik noteren wil, maar dan kom ik bedrogen uit. Een pen heb ik meestal op zak, maar mijn notitieboekje vergeet ik systematisch en het gebeurt dat ik zonder leesbril onderweg ben.

Ik zal actie ondernemen en mijn leven beteren. Het moet prachtig zijn om na een tocht door de stad met één of twee tussenstops voor cafeïne thuis te komen met een paar rake observaties.

Ik ben jaloers op die schrijvende meisjes. Voor hun kunde om drukte en lawaai af te blokken. En hun overgave. Hele volzinnen pennen ze neer. Wanneer ze hun schriftje laten liggen om een nieuwe kop witte thee met havermelk (of iets van die strekking) te bestellen of een plas te maken, moet ik mezelf bedwingen om er niet even in te kijken.

Maar dat doe ik niet. Stel je voor dat zo’n jonge vrouw vroegtijdig terugkeert van toog of toilet en een onbekende man van vijfenzestig ziet bladeren in haar zielenroerselen. Ik mag er niet aan denken.

Nee, dan liever jaloezie. En zo blijft het mysterie in stand. Dat is tenslotte de bedoeling van mysteries. Anders werden ze niet uitgestort over ons levenspad.

Gisteren zag ik zo’n jonge vrouw vlijtig schrijven met een “vierkleurenbic”. Zo noemden wij die toen ik in de jaren 1960 naar de lagere school ging: een balpen met vier vullingen – een blauwe, een rode, een groene en een zwarte – en even veel knopjes om telkens een vulling  te kunnen gebruiken.

Dat Bic, de Franse producent van balpennen, aanstekers en wegwerpscheermesjes, die dingen nog produceert, verbaast mij niet. Maar dat ze vandaag een begerenswaardig accessoire zijn – je ziet ze overal – vind ik dan weer wel, ja, een mysterie.   

Naar verluidt, vinden wij, oudere witte mannen, lezende – en bij uitbreiding schrijvende – vrouwen gevaarlijk. Op dat punt pleit ik evenwel onschuldig: ik val voor lezende vrouwen en lees zelf boeken die door vrouwen werden geschreven. En de constatering dat anderen, wie ze ook zijn, met zoveel passie schrijven, doet mij “deugd”, zoals dat heet.

Misschien is dat wel het belangrijkste: passie, overgave. Ik heb zo lang mijn best gedaan om de knepen van het vak onder de knie te krijgen – als journalist, als romancier, als scenarioschrijver – dat ik weleens het gevoel heb dat ik ze onderweg ben kwijtgespeeld.

Twintig jaar geleden schreef ik een monografie over de Mechelse kunstschilder Beniti Cornelis. Hij vertelde hoe hij op een bepaald ogenblik in zijn loopbaan had vastgesteld dat hij van nul moest herbeginnen en weer moest schilderen als een kind.

Dat was, geloof ik, ook al het credo van de schilders van de Cobra-beweging in de jaren 1950 en dus niet heel origineel. Maar wie weet, moet ik ook zoiets proberen, iets analoogs, met schrijven.

In afwachting steek ik in mijn rugzak: een leesbril, een (gewone) balpen en een notitieboekje.

Chaos, muziek, poëzie, danseressen, burlesque-acts en andere performances, van iets na zeven tot bijna tien uur ’s avonds op het podium in de kelder van boekhandel De Groene Waterman.

Met blauw geschminkt gezicht praat ceremoniemeester Vitalski de show welsprekend aan elkaar. Hij roept de opeenvolgende artiesten naar voren – soms ook voor een onvoorbereid intermezzo dat nodig blijkt om de tijd te vullen die de technicus nodig heeft om versterkers en instrumenten in- of uit te pluggen.

Van enigszins gerimpelde oude hippies tot beeldschone tieners, zo divers is het publiek. Het participeert enthousiast en drinkt glazen wijn. Groepjes die te luid praten roept Vitalski streng tot de orde opdat een dichter en een operette-aria’s zingende dame op leeftijd zich verstaanbaar kunnen maken.

Plezier, absurditeit, spontane invallen en af en toe een blote vrouwenbil: ziedaar Don Vitalski’s Dinsdagclub, een wekelijks cabaretesk gebeuren, vandaag aan zijn tiende editie al, waarvan ik blij ben dat het niet in de krant komt, anders zat het hier vol aanstellerige culturo’s.

Ik ben in het gezelschap van de beminnelijke Pierrette COffrée, de pijprokende nimf met de Baskische muts die zelf het podium bestijgt voor een korte interventie en voel mij daarom meteen belangrijk.

De humor onder het eeuwenoude tongewelf valt niet na te vertellen – ik probeer het dan ook niet. Dit dadaïstisch circus speelt zich niet in mijn dimensie af, maar ik voel mij perfect op mijn gemak.

Ik luister naar een rappende, piepjonge West-Vlaamse en naar Deborah Ostrega en Ernst Löw en Ben van Looy om maar enkelen te noemen. Kloot per W. (gitaar en zang) en Jan Hautekiet (piano) spelen Sweet Jane en katapulteren mij zo terug naar de jaren zeventig.

Teleurstellen doen mij alleen de enkelingen die zichzelf au sérieux nemen. Maar ook dat zie ik voor de gelegenheid door de vingers.

In afwachting van de onvermijdelijke oversteek naar café De Kat praten we na afloop na op de stoep voor de boekhandel. Een jonge dichter – ziet hij dat Pierrette en ik geen item zijn of is het branie? – klampt haar aan.

“Schrijf je poëzie?” wil de kleverd weten, en “Waarom breng je niet iets van jezelf? Ik zou willen horen wie jij bent.”

Je probeert een vrouw al te manipuleren terwijl je haar haar nog staat te versieren, denk ik, er is echt niets nieuws onder de zon.

Maar ik ben Pierettes vader/vriend/hoeder niet en raak zelf betrokken bij de warrige discussie tussen twee beschonken vrouwen over de locatie van een café waarvan de precieze naam geen van beiden blijkt te kennen.

Dan hoor ik Pierrette zeggen – ja, ze zegt het echt –  “Ik zit in de dingen die ik doe” en ik denk: precies, dat is hoe een kunstenaar, een echte, te werk gaat, zij/hij doet of maakt dingen en misschien blijkt daaruit onrechtstreeks wie zij/hij is, zo hoort het, voor de expliciete uitleg van emoties (die toch bij iedereen hetzelfde zijn) moet je haar/hem niet lastigvallen.

Hoe juist en hoe gedecideerd heeft ze dat geformuleerd. De overigens zeer middelmatige dichter heeft er niet van terug en druipt af, op zoek naar andere avonturen.

Eclectisch en chaotisch artistiek vertoon op een minuscule Bühne en een even wijs als welluidend inzicht. Dank u, Vitalski, voor de Dinsdagclub en wat ze aanricht in de hersens van de mensen. Dank u, Pierrette, voor het op sleeptouw nemen van deze oude stukjesschrijver.                                           

Er was een tijd dat een pijp zoiets als een secundair geslachtskenmerk was van de mannelijke historicus en van alle heren die zich inlieten met de letterkunde. Het Letterenhuis bewaart niet voor niets tientallen pijpen. Het meerschuimen exemplaar van Maurice Gilliams is beslist de mooiste. Gilliams was natuurlijk ook de grootste ijdeltuit uit onze literaire geschiedenis. Voor een schrijver die zichzelf vakanties in een heus familiekasteel toedichtte, was een houten pijp te min.

Maar toen ik bijna een halve eeuw geleden mijn eerste (goedkope) pijp en een pakje zoetgeurende Clan kocht, had dat niets met Gilliams te maken. Van hem kende ik alleen een passage uit Winter te Antwerpen, waarvan wij van onze lerares Nederlands een paragraaf uit het hoofd moesten leren.

Ik wou eigenlijk alleen op mijn pa en mijn bompa lijken – een soort pueriele drang tot identificatie met mannelijke autoriteitsfiguren die te aardig waren om tegen te revolteren, ook al woedden toen de jaren 1970.

In het begin maakte die pijp mij misselijk. Gelukkig is pijproken zoiets als olijven eten of Cognac drinken: na verloop van tijd vind je het fijn. Ook al ruilde ik de Clan voor andere tabakssoorten- en merken om uiteindelijk te stranden bij die ondergewaardeerde nationale trots, Semois.

Soms vraag ik me af of mijn beroepskeuze eigenlijk niet het gevolg is van mijn rookgedrag. Toen ik geschiedenis studeerde, was ik al ervaren genoeg om met enige minachting de pogingen gade te slaan van een hoogleraar die zich op rijpere leeftijd het pijproken probeerde eigen te maken. Hij had een grote, kromme grootvaderspijp aangeschaft.

Tijdens het examen historische kritiek zat hij zo sukkelachtig aan het ding te lurken dat mijn concentratie er ernstig onder leed.

Ja, roken mocht toen nog zowat overal. En in een rokerscoupé op de trein zorgde mijn pijp ervoor dat ik, behalve misschien in de spits, vier stoelen voor mezelf had. Geen wonder dat ik verslaafd werd aan de boeken van Georges Simenon, die andere Belgische glorie.

Pijproken was toen al hopeloos uit de mode; vandaag is het iets zoals heksenwaan of de overtuiging dat je door naar het westen te zeilen in Indië komt. Maar dat is toch vooral in België zo – het Internet heeft mij laten kennismaken met tientallen, soms indrukwekkende winkels en webshops (The Danish Pipe Shop in Kopenhagen, bijvoorbeeld, of La Pipe du Nord in Parijs) en artisanale pijpenmakers.

Er is hoop en er is keuzestress. Mijn vader liet zijn pijp pas los toen dokter Alzheimer hem al helemaal in zijn greep had. Ik hoop dat ik mijn pijp mag vasthouden tot ik dood ben.           

Sinds een paar maand rijd ik met een Volkswagen Caddy van de Stad Antwerpen naar allerlei plekken in Vlaanderen om archief op te halen.

De lieden bij wie ik over de vloer kom, zijn schrijvers, hun nazaten, verzamelaars van handschriften of bestuurders van literaire verenigingen. Heel verschillende lieden.

Nu eens moet ik in een rijhuisje zijn, dan weer in een villa in Sint-Martens-Latem waar museale kunst aan de muren hangt. Het roept herinneringen op aan de tijd toen ik bij een krant werkte en het culturele nieuws van hot naar her op de hielen zat.

Niet iedereen vindt het gemakkelijk om archief over te dragen aan een onbekende in een witte auto. Soms is het een moeilijk afscheid, al lees ik op vele gezichten ook opluchting. Iets is afgerond en eindelijk is al die rommel uit de gang.

Ik begrijp dat goed – ik ben zelf erfgenaam en bewaarder van dertig strekkende meter literair archief. De opluchting heeft ook te maken met het feit dat de meneer in de witte auto het archief van pa of nonkel meeneemt naar een soortement eeuwigheid – het verduldige Letterenhuis waar archivarissen met witte katoenen handschoenen er teder de paperclips en plastic mapjes uit verwijderen omdat die niet goed zijn voor het papier.

Een heel gedoe, zeker omdat veel mensen hun papieren daar bij voorkeur mee bij elkaar houden. Enfin, ik heb me laten vertellen dat collega’s ooit een archief ophaalden dat door de verongelijkte ex van een weggelopen dichter in het kippenhok was ondergebracht. Zoiets heb ik zelf gelukkig nog niet beleefd.

Kippen zijn stomme beesten die je best opeet in de vorm van worst zodat niets aan hun gescharrel of gekakel herinnert. Dat laatste geldt evenzeer voor bepaalde dichters. Maar breek mij de bek niet open. Archivarissen en oude krokodillen hebben beroepsgeheim. En dat nemen ze terecht heel ernstig.

Wanneer ik, gelukkige zoals Odysseus, terug ben van mijn reizen stap ik weleens door het depot, langs de eendere achterkant van honderden archiefdozen. En dan denk ik: wij hebben van jullie allemaal het beste meegebracht en daar blijven we voor zorgen.