Wanneer ik bezoekers rondleid achter de schermen van het Letterenhuis, is er altijd iemand die vraagt of wij dan niet “alles” digitaliseren. Alles – handschriften, brieven, notities, krantenknipsels, allerlei “drukwerk” van en over Vlaamse schrijvers.

Met veel geduld (hoop ik) leg ik dan uit dat het bij ons alleen – wij zijn geen ‘grote’ instelling – om miljoenen pagina’s gaat, dat het scannen daarvan tamelijk arbeidsintensief en dat je flinke servers nodig hebt om alles op te slaan. Ik heb het zelfs niet over de privacykwestie en andere dingen die ik mij niet goed kan voorstellen omdat mijn begrip van elektronica niet echt peilloos is.

Trouwens, voeg ik eraan toe, we hebben een online database die een overzicht biedt van ons bezit en waar men alle schilderijen, tekeningen, affiches, enkele belangrijke handschriften kan bekijken. Ik sta er soms zelf versteld van (al komt de verdienste toe aan mijn slimmere collega’s).

Ik denk dat ze zelfs bij Google niet op de idee zijn gekomen om alle archieven ter wereld te digitaliseren. Met de bibliotheken waren ze tot voor kort flink op weg, maar daar hebben auteurs, de academische wereld en een paar regeringen een stokje voor gestoken. Je kunt niet alle auteursrechten van de bezitters afpakken en tegelijk alle kennis en kunde van het mensdom toevertrouwen aan één bedrijf dat achteraf kan bepalen wat u en ik moeten betalen om een boek te lezen.

Gelukkig zijn grote bibliotheken en archieven vandaag zelf bezig met de digitalisering van (een deel van) hun bezit. Maar dat zij, of Google Books, toelaten een obscuur pamflet uit 1725 thuis te lezen, is een groot geluk. Zeker als je anders naar Polen of naar de universiteit van Wisconsin zou moeten.

Misschien is de toekomst echt digitaal. Ook voor wetenschappelijke studies of bellettrie waar de uitgevers van papieren boeken geen risico’s meer mee willen nemen – als ze al niet bedolven raken onder hun hoge stapels kookboeken, Vijftig tinten grijs en andere Brusselmans’en.

Maar dan moeten wij, arme makers van – bijvoorbeeld – historische boeken een manier vinden om ons weinig commerciële oeuvre via het overvolle (nou ja) Internet bij de lezer te krijgen en onze boterham veilig te stellen. Hoe dat moet, blijft bang afwachten.

In de Verenigde Staten maken e-books vandaag 25 % van de markt uit, lees ik ergens. Bij ons bedraagt dat percentage daarvan een tiende of nog minder. Dat komt, denk ik, doordat wij een e-book te “immaterieel” vinden – het is geen ding dat we op de koffietafel kunnen leggen of in de kast zetten om onze gasten mee te imponeren.

Nee, dat is inderdaad geen aardige opmerking. Er zijn veel mensen die boeken in huis halen om ze echt te lezen – uw dienaar, onder anderen (zoveel zijn het er intussen, dat het soms lijkt of ze mij het huis uit willen werken).

Maar de grond van mijn constatering klopt wel, denk ik. Boeken zijn duur (niet duurder dan een taart of een goeie fles whisky, laten we wel wezen), maar voor je geld krijg je vaak een mooi ding dat lekker naar inkt en papier ruikt. Terwijl een e-book, als je het niet leest, onzichtbaar blijft en niet terloops ter hand kan worden genomen om in te bladeren.

Toegegeven, dat laatste is misschien niets meer dan de nostalgische opmerking van een vijftigplusser die niet meer zo goed kan volgen. Ik begin stilaan te begrijpen waarom mijn grootmoeder – ze werd geboren in 1888 en maakte twee wereldoorlogen mee – de televisie steevast “radio” bleef noemen, ook toen de “bibberkast” al in iedere Vlaamse huiskamer prijkte.

Oud worden, zelf geschiedenis zijn – het staat ons allemaal te wachten, tenzij ziekte of een ongeval ons vroegtijdig het tijdelijke met het eeuwige doet verwisselen. En het wreedste is nog dat niets of niemand een mens daar op voorbereidt, zeker niet in een wereld die zich voordoet als een reuzenscherm waarop voortdurend reclame te zien is voor middeltjes tegen rimpels, dof haar en een trage stoelgang.

Intussen blijf ik de verzen en het proza, de brieven en de telegrammen – wie weet nog wat dat is, een telegram? – van dode schrijvers opbergen in archiefdozen van zuurvrij karton.

Verschenen in “Eos Memo” nr. 9 van maart 2014.